AMMURULAR – AMORİLER

Suriye’nin Kuzeyinde yaşanan önemli bir nüfus hareketidir ki; b.c 2500-2300 yıllarına tarihlenen nüfus artışının yaşandığına dair belgeler mevcuttur. Tell- Leilon (Şubat – Enlil) şehri 37 hektardan 247 hektara kadar genişlediği düşünülmektedir. Nüfus olarak 4.000’den 25.000’e kadar ulaştığını ifade etmek mümkündür ki bu ciddi bir nüfus hareketidir. Daha önce de ifade ettiğimiz üzere Ammurular Kitab-ı Mukaddes’te Amoriler olarak zikredilmiş ve topluluğun artan nüfusu Mesopotamia’da büyük çalkantılara neden olurken birtakım sorunları da beraberinde getirmiştir. Yaşanan göç hareketleri bölgede bir hayli artınca birtakım çözüm arayışına giren bir Ur kralı duvarlar inşa ettirmiştir. Bu nüfus hareketleri elbette siyasi bir anlamda yer bulamazken kültürel bağlamda, Mesopotamia bölgesinde köklü değişimlere neden olurken bu kültürel değişimlerden en çok etkilenen kesim Mesopotamia şehir kralları olmuştur.  

Eski Babil’de de izlerine rastlayacağımız kralların Amori isimleri ile anılma hadisesi, karizmatik kral Hammurabi’nin büyük babasını da etkileyecek olacak ki; adının Sumu-Abum olarak bir Amori ismi özelliğiyle karşımıza çıkmaktadır. Yine aynı şekilde Larsa Kralı Sumu- Ilu da Amori ismi olarak anılmaktaydı; bir bakıma büyük İsrail Peygamberi Samuel ile aynı ismi taşımaktadır. Amorilerin isimlerine eski ahitte sık sık rastlayabilmekteyiz. Bu toplumun gerçekteki amacının yerleşik bir düzene kavuşmak arzusu olduğu varsayıldığında bu varsayımın yetersiz kaldığını hem doğuya hem de batıya yaptıkları göç harketleri ile boşa çıkarabiliriz; buna karşın Suriye ve Filistin 

bölgesinde iskan edecek bir mekan bulabildiler. Yayıldıkları alanın genişliğinden ötürü olacak ki Akdeniz kıyılarına kadar kültürlerini taşıyabilmişlerdir. (b.c 1800 civarı) Biblios ve Ugarit şehir devletlerinin çağdaş kralları incelendiğinde birer Amori kral görüntüsüne sahip olduklarını taşıdıkları Amori isimlerinden anlamak mümkündür. Bir kral vardır ki; Biblios’ta bilinen ilk Amori isimli kral unvanını taşımaktadır. (Kral She- mu-Abu) Yayıldıkları coğrafyalar neticesinde Amoriler olarak bilinen bu topluluğun Güneybatı coğrafyasında Ammurular olarak anıldıkları da bir başka hadisedir.  

Amorilerin göçebe yaşam biçimi, mültecileşmeden şehir hayatına adapte olma süreci Orta Tunç Dönemine rastlar. Kültürel bağlamda çevre coğrafyaları etkileyebilmeyi başaran, bir yandan da kent yaşamına ayak uyduran Amoriler; siyasi teşkilatlanma sürecine girmiş ve iki siyasi bölünme yoluna gitmişlerdir. 

UMUT ATASEVEN